Op safari kun je de meest fantastische Afrikaanse dieren tegenkomen. Met wat geluk ben je getuige van bijzonder gedrag of maak je de mooiste foto’s van wildlife in een spectaculair landschap. Als je in het juiste seizoen gaat (en dit verschilt een beetje per land of regio), barst het op de savanne of in de bush van de pasgeboren Afrikaanse dieren. We kennen allemaal het verhaal van de bloemetjes en de bijtjes. Maar wist je dat sommige dieren wel hele bijzondere relaties hebben? Lees hier over Valentijnsdag in het Afrikaanse dierenrijk!

Krachtige Afrikaanse dieren: leeuwen

Mannetjes leeuwen hebben het imago om stoer en krachtig te zijn. Dat klopt zeker, maar ze zijn ook ontzettend lui. De leeuwinnen jagen en zorgen voor de welpen. Veel vaker dan gedacht wordt, dragen de leeuwinnen zelfs actief bij aan de bescherming van het territorium.

Leeuwen houden van ruig… Credit: Michael Wicks

Zodra een van de dames in haar vruchtbare periode komt en bijbehorende feromonen uitscheidt, slaat het hoofd van Koning Leeuw flink op hol. De leeuwin wil graag gedekt worden, al zou je dat niet zien aan haar lichaamstaal. Grommend ontbloot ze haar tanden en ze haalt zelfs uit met haar klauwen. De grotere en sterkere leeuw laat zich hierdoor niet afschrikken en als de paring eenmaal begint, kan dit makkelijk drie dagen in totaal duren. Elk half uur doen ze brullend de daad, om vervolgens even uit te hijgen en daarna meteen weer verder te gaan. Dag en nacht!

Kleurrijke Afrikaanse dieren: dwergpapegaaien

Dwergpapegaaien of agapornissen zijn geliefde volièrevogels in Europa. De verschillende soorten kun je in Afrika op veel plekken in het wild zien. Er gaat niks boven het gekwetter in de bush en het zien van zo’n hele zwerm mooie kleuren, bezorgt iedereen een glimlach op z’n gezicht!

In Malawi zie je vooral Lilian’s Lovebirds

Zo’n zwerm dwergpapegaaien bestaat uit allemaal paartjes. Deze vogels zijn monogaam en heten in het Engels niet voor niets ‘lovebirds’. Hoewel veel vogelsoorten die een partner voor het leven hebben, toch aan wisselende contacten doen, schijnen dwergpapegaaien wel echt heel trouw aan elkaar te blijven. Zo erg zelfs, dat als een van de twee sterft, de ander depressief wordt en vaak doodgaat aan een gebroken hart.

Kleine Afrikaanse dieren: siafu mieren

De meeste mensen vinden mieren irritant. Maar wist je dat ze hele complexe sociale levensstijlen hebben? Per soort zijn er verschillen, maar de basis is bijna altijd een koningin die als enige eitjes legt en een heel stel vrouwelijke werkers die het nest bouwen, voedsel verzamelen en voor de eitjes en larven zorgen.

Als je per ongeluk te dichtbij een groep siafu mieren staat, word je flink gebeten. En ja, been there, done that… Credit: Wikipedia

Sommige soorten, zoals siafu mieren (ook bekend als safari mieren) hebben binnen hun kolonie ook nog de soldaten. Deze zijn een stuk groter dan de werkers en hebben flinke kaken. Hiermee kunnen ze aanvallers flink bijten en ze zo wegjagen. Deze soldaten zijn ook allemaal vrouwtjes.

Dan vraag je je vast af waar de mannetjes siafu mieren zijn. Nou, sowieso wordt er maar een heel klein percentage mannetjes geboren, want de kolonie heeft vooral vrouwtjes nodig. En die paar mannetjes die er dan toch zijn, vertrekken zodra ze volwassen worden. Bij de siafu mieren zien de mannetjes er heel anders uit dan de vrouwtjes. Ze worden vaak ‘sausage fly’ genoemd en je kunt wel raden waarom. Ze zijn zo dik dat ze niet eens kunnen lopen. Gelukkig hebben ze wel vleugels, waarmee ze op hun gemak rond vliegen.

Siafu mieren mannetjes worden ook wel ‘sausage fly’ genoemd. Credit: I. Seringveld

Zodra de vrouwtjes in een kolonie merken dat er een mannetje in de buurt vliegt, scheiden ze zoveel feromonen uit, dat hij het niet kan weerstaan. Op het moment dat hij landt, duiken de dames bovenop hem en trekken zijn vleugels eraf. Nu dat deze ‘sausage’ niet meer in staat is zich voort te bewegen, wordt hij naar de koningin gedragen. Hier wordt hij gedwongen om met haar te paren, waarna hij wordt opgegeten als snack…
De koningin legt een miljoen eitjes in de daaropvolgende maand, waardoor de kolonie siafu mieren kan blijven groeien.

Lange Afrikaanse dieren: giraffen

Giraffen zien er altijd rustig en vredig uit. Tot er ergens een vruchtbaar vrouwtje rondloopt! Van veraf komen de mannetjes naar haar toe om te paren. Als er meerdere tegelijk zijn, zullen de kleinste het al snel opgeven. Zijn er twee mannetjes van ongeveer dezelfde grootte? Dan wordt er gevochten. Giraffen doen dat niet door te bijten en ook niet door te trappen, maar door om en om met de nekken tegen elkaar aan te slaan. Het doel is om de ander uit balans te brengen en om te laten vallen.

Het vechten bij giraffen wordt ook wel ‘nekken’ genoemd.

Op het geluid van doffe klappen na, is het verder doodstil tijdens zo’n gevecht. En het kan uren duren, met af en toe een adempauze. Dit is een van de meest bizarre vormen van dierengedrag die je in de Afrikaanse natuur kunt zien. Ondertussen knabbelt het vrouwtje waar het om gaat, rustig verder aan de bomen in de omgeving.

De uiteindelijke daad valt niet mee als je zo lang bent. Credit: Brendon Jennings

Als een van de twee omvalt of opgeeft, mag de ander eindelijk paren. Tenminste, als hij daar nog energie voor over heeft. Hij moet namelijk eerst nog de voorkant van zijn lichaam 2-3 meter de lucht in springen om op de achterkant van het vrouwtje te landen. En als je weet dat een mannetjes giraffe zo’n 1300 kg kan wegen… Dit kost ontzettend veel energie. Daar komt nog eens bij dat het moeilijk is om de juiste positie te vinden, zonder weer van de rug van het vrouwtje af te glijden.

Pre-historische Afrikaanse dieren: krokodillen

De nijlkrokodil is misschien wel een van de meest angstaanjagende dieren in Afrika. Met hun harde huid, oersterke kaken en vlijmscherpe tanden kun je er maar beter uit de buurt blijven. Hoewel ze geen liefde uitstralen, zijn nijlkrokodillen behoorlijk romantisch!

De grote mannetjes verdedigen hun territorium fel tegen andere mannetjes. Kleinere zijn wel welkom, want die vormen geen concurrentie. Ze doen hard hun best om een mooie groep vrouwtjes aan zich te binden. Toch is het niet vanzelfsprekend dat al die vrouwtjes ook door hem gedekt willen worden. Het mannetje maakt een vrouwtje het hof door achter haar aan te zwemmen en hard met zijn kop en staart op het water te slaan. Al dat gespetter laat haar zien hoe groot en sterk hij wel niet is. Als dit haar bevalt, mag hij dichterbij komen en blaast hij belletjes in het water. Ondertussen maakt hij lage geluiden op een frequentie die mensen niet kunnen horen. Als zij dan vertrekt, moet hij weer opnieuw beginnen. Blijft ze liggen, dan komt hij nog dichterbij om met zijn neus langs haar neus te wrijven. Als hij dan haar goedkeuring krijgt, vindt de paring plaats.

Nee, deze krokodil eet geen kleintje op, maar beschermt hem juist! Credit: Johan Wessels

Wist je dat nijlkrokodillen ook hele goede moeders zijn trouwens? Na het leggen van de eieren beschermen ze het nest tot de kleintjes uitkomen. Als ze vanuit het ei al beginnen te piepen, helpt de moeder ze ook door het nest weer uit te graven. Vervolgens draagt ze haar kleintjes in haar bek naar een beschutte veilige plek in het water, waar ze zelf kunnen leren om voedsel te zoeken.
Dit bijzondere gedrag wordt in het regenseizoen regelmatig waargenomen in Malawi’s Liwonde National Park!

Gevederde Afrikaanse dieren: wever vogels

Wevertjes zijn vrolijke vogels. De meest bekende soorten zijn fel geel gekleurd en kwetteren er gezellig op los. Ze zijn natuurlijk vooral geliefd om de prachtige nesten die ze weven van gras en soms takjes.

Wevers zijn echte vaklui!

Wist je dat de mannetjes die nesten maken? De vrouwtjes komen vervolgens langs voor een keuring. Alleen als het nest haar bevalt, mag er gepaard worden. En vindt bridezilla het niks, dan maakt ze het hele kunstwerk gewoon kapot…

De mannetjes die al wat jaren ervaring hebben, maken voor de zekerheid meerdere nestjes. Dan zit er vast wel minstens eentje bij waarmee ze punten scoren!

Lachende Afrikaanse dieren: gevlekte hyena’s

Als laatste hebben we het over een van de meeste bizarre Afrikaanse dieren wat betreft hun voortplanting. Gevlekte hyena’s worden in films vaak neergezet als kwaadaardige, vieze beesten. Maar niets is minder waar! Ze zijn intelligent en hebben een interessant sociaal systeem.

Bij gevlekte hyena’s zijn de vrouwtjes de baas. Er is een alpha, gevolgd in rank door een aantal andere leiders en daarna de ‘’gewone’’ vrouwtjes. Dan volgen de jongen en de volwassen mannetjes staan helemaal onderaan in de hiërarchie. De vrouwtjes zijn ook een stuk groter, sterker en aggressiever dan de mannetjes.

Wetenschappers hebben zelfs ondekt dat hoe hoger de rang van het vrouwtje, hoe meer mannelijke hormonen ze in de laatste fase van de drachtigheid aan haar jongen geeft. Deze zullen dan altijd net iets harder vechten voor een maaltijd bijvoorbeeld.

Gevlekte hyena’s zijn erg sociaal en iedereen in de clan helpt bij de verzorging voor de jongen. Maar wat het vooral bijzondere dieren maakt, zijn de geslachtsorganen.

Gevlekte hyena vrouwtjes hebben een ‘pseudopenis’

Vroeger werd er gedacht dat deze hyenasoort hermafrodieten zijn. Oftwel, met seksuele kenmerken van beide geslachten. Het lijkt namelijk of de vrouwtjes ook een penis hebben. De verwarring werd alleen maar aangewakkerd door het dominante gedrag van de veel grotere en gespierdere vrouwtjes. Toch zijn dit degene waarbij de jongen melk komen drinken.
Hoe zit dat dan? Dat wat er uitziet als een penis, is bij de vrouwtjes eigenlijk een verlengde clitoris en geboortekanaal. Dit betekent dat bevallen erg pijnlijk is en er vaak ook fatale wonden ontstaan. Gevlekte hyena’s hebben een ongekend hoog sterftecijfer van vrouwtjes die voor het eerst moeder worden. Bovendien is het überhaupt moeilijk om drachtig te raken voor de vrouwtjes van hogere rang. Door al die mannelijke hormonen, zijn de eierstokken namelijk gekrompen…

Het gebeurt niet vaak dat je parende gevlekte hyena’s ziet!

Ook het paren zelf is ontzettend lastig en veel mannetjes krijgen het nooit goed voor elkaar. Maar, oefening baart kunst. Doordat ook de mannelijke jongen van vooraanstaande vrouwtjes een extra hormonen boost hebben gekregen, beginnen zij al vanaf een leeftijd van een paar maanden te oefenen. Hierdoor hebben zij op volwassen leeftijd ook de grootste kans om succesvol te paren.

Ben jij door al deze romantiek ook klaar om je hart te verliezen?