De zwarte neushoorn is een van de meest bedreigde diersoorten in de wereld. Het is ook een van de meest gewilde soorten wildlife om op safari in Afrika te zien. Deze krachtige dieren spreken tot de verbeelding en als je het geluk hebt ze te spotten, dan is dat een moment om niet snel te vergeten. Lees verder om meer te leren over zwarte neushoorns in Malawi, en om te ontdekken hoe dit land een grote rol speelt in de bescherming van deze bedreigde diersoort.

Zwarte neushoorn weetjes

De zwarte neushoorn (Diceros bicornis) is een ernstig bedreigde diersoort. Gelukkig gaat het wel de goede kant op. Verschillende natuurbeschermingsprojecten richten zich op de gebieden waar zwarte neushoorns voorkomen. In 1995 waren er nog slechts 2410 in het wild en dat is inmiddels toegenomen tot ruim 6000. De soort is voorlopig nog niet van de rode lijst af, maar laten we positief zijn!

Hoe kan iemand zo’n indrukwekkend dier doden voor de hoorns?

Zwarte neushoorns worden 25 – 40 jaar oud in het wild. Ze krijgen ongeveer eens per drie jaar een kalf na een draagtijd van gemiddeld 16 maanden. Ze leven solitair en zijn vrij agressief aangelegd. Pas dus goed op als je ooit te voet in zwarte neushoorn gebied bent. Vooral omdat ze tot wel 55 km/u kunnen rennen!

Verschil tussen zwarte en witte neushoorns

Ondanks hun naam, zijn zwarte neushoorns niet zwart. Net als witte neushoorns (Ceratotherium simum), zijn ze grijzig van kleur. Waarschijnlijk is dit de fout van de eerste Nederlanders die in Zuid Afrika een witte neushoorn zagen. Die hebben namelijk een hele brede lip. Toen deze mensen het dier wat ze gezien hadden, in het Engels beschreven, was er verwarring over de vertaling van ‘’wijde lip’’. Dit werd ‘’white’’ in plaats van ‘’wide’’. Later werd er een andere soort neushoorn gezien, met een veel puntigere lip. Deze werd als tegenstelling van wit, zwart genoemd.

Het verschil in lippen komt door het dieet van beide soorten. De witte neushoorn, tegenwoordig ook wel breedlip neushoorn genoemd, eet gras op de open vlaktes, als een soort grasmaaier. De zwarte neushoorn, ook bekend als puntlip neushoorn, is juist beter gebouwd om blaadjes en takjes van het struikgewas te plukken.

Daarnaast zijn witte neushoorns groter dan zwarte en staat de kortere kop van de zwarte neushoorn minder naar beneden. Doordat zwarte neushoorns in het struikgewas leven, zijn ze veel moeilijker te spotten dan witte neushoorns op de grasvlakten.

Het verschil tussen een witte en zwarte neushoorn

Toen we jaren geleden nog in Zuid-Afrika woonden, hebben we daar iets unieks mogen zien op safari. Tegen de schemer stonden we bij een waterplaats, waar plotseling een zwarte neushoorn uit de bosjes gelopen kwam. Nadat hij net een slok had genomen, kwam er ineens ook nog een witte neushoorn aan. Er bestaat altijd wat spanning tussen de grotere witte en de kleinere, maar agressievere, zwarte. Beide neushoorns bleven elkaar minutenlang aanstaren. Voordat het te donker werd om nog foto’s te kunnen maken, besloot de witte neushoorn toch maar te vertrekken.

Binnen een minuut kwam er toen nòg een zwarte neushoorn aan. Deze gewoonlijk solitaire dieren begonnen elkaar te besnuffelen en leken elkaar zelfs een zoen te geven!

Een paar weken later zagen we op ongeveer dezelfde plek, een interessante vorm in de verte. Dit bleek een ontmoeting te zijn tussen een witte neushoorn (links) met twee zwarte neushoorns. We zullen nooit weten of dit dezelfde neushoorns als eerder waren en we hebben zoiets ook nooit meer gezien. Zonder foto’s wilde ook niemand ons geloven. Afrika verveelt nooit!

Waar in Malawi kun je zwarte neushoorns zien?

Op veel plekken in Afrika wordt geadverteerd met de beroemde Big 5. Echter, meestal komt daar alleen de witte neushoorn voor. Officieel zit juist de zwarte neushoorn in de Big 5. Hiermee bevinden Malawische parken zich in de bijzondere positie om als een van de weinige plekken de échte Big 5 te hebben.

Qua vegetatie en landschappen is Malawi een echt zwarte neushoorn land. Vroeger kwamen ze hier ook veel voor, maar helaas kun je ze tegenwoordig alleen spotten in Liwonde National Park en Majete Wildlife Reserve. Ze laten zich echter niet vaak zien. Vooral niet in het regenseizoen, wanneer de begroeiing heel dicht is. Je hebt de meeste kans in de droogste maanden september tot november. Hou vooral ’s ochtends en aan het einde van de middag de waterplaatsen in de gaten!

Zwarte neushoorns zijn lastig te vinden in het dichte struikgewas

Door de steeds betere natuurbescherming in Malawi, komen sommige diersoorten de laatste jaren langzaam vanuit Zambia terug in het noord-westen van het land. Helaas zijn zwarte neushoorns daar bijna volledig verdwenen. Deze konden dus alleen met hulp in Malawi geherintroduceerd worden.

Herstel van zwarte neushoorns in Malawi

In de jaren ’80 werd er voor het laatst een in Malawi gezien. Gelukkig startten de overheden van Malawi en Zuid-Afrika een samenwerking in 1992. Een jaar later werd er een paartje zwarte neushoorns van het Zuid-Afrikaanse Kruger National Park naar Liwonde National Park in Malawi verhuisd. Hiervoor was in het park een speciale Rhino Sanctuary gebouwd. In dit afgezette deel, was het veel makkelijker om de neushoorns goed in de gaten te houden en te beschermen. En met succes, want in 1996 werd het eerste kalf geboren! Men besloot een extra gebied binnen Liwonde National Park af te zetten voor een tweede zwarte neushoorn paartje in 1998.

In 1999 werd er zelfs al een tweede kalf geboren en breidde het team dit project verder uit. Andere diersoorten hadden het eveneens moeilijk om weer in aantallen te groeien in Liwonde. Daarom werden er ook buffels, sabel antilopen, eland antilopen en zebra’s in de Rhino Sanctuaries uitgezet. Al deze populaties groeiden zo goed, dat in 2003 de eerste groepen werden uitgezet in Liwonde National Park zelf, dus buiten het Sanctuary deel.

Helaas hebben we geen eigen foto’s van een zwart neushoorn kalf, maar een witte is net zo schattig!

Zwarte neushoorns naar Majete Wildlife Reserve in Malawi

In 2003 gebeurde er nog iets heel belangrijks in Malawi. Dat is namelijk het jaar dat de organisatie African Parks een samenwerking met de overheid aanging, om het management van Majete Wildlife Reserve over te nemen. Dit park was volledig leeg gestroopt als gevolg van hongersnood in Malawi. De burgeroorlog iets verderop in Mozambique gaf de genadeklap voor veel diersoorten.

Op het moment dat African Parks de leiding nam, werd er met man en macht gewerkt om de omheining te versterken en rangers uit de naburige dorpen te trainen. Dit ging zo voorspoedig, dat nog datzelfde jaar de eerste wildlife uitgezet kon worden. Vanuit Liwonde werden er onder andere twee zwarte neushoorns naar Majete gebracht. Ook hier werd in eerste instantie gewerkt met een kleiner, extra beschermd Sanctuary deel van het park. In 2008 werd uiteindelijk deze omheinig weg gehaald, zodat de wildlife het hele park kon gaan bevolken.

Nog meer zwarte neushoorns in Malawi

De populatie zwarte neushoorns in Malawi groeide gestaag verder. Het werd steeds belangrijker om te blijven zorgen voor genetische diversiteit. In november 2019 vond er wederom een internationaal succes plaats voor natuurbeheer in Malawi. Maar liefst zeventien zwarte neushoorns werden er vanuit Zuid Afrika naar Liwonde National Park gevlogen. Daarnaast werden er om bloedlijnen te verversen, twee neushoorns van Liwonde naar Majete gebracht en eentje van Majete naar Liwonde.

Geloof het of niet, maar op z’n kop hangend aan een helikopter is de snelste en veiligste manier om een neushoorn te transporteren van waar hij in de bush is verdoofd naar de vrachtwagens. Copyright: Wildlife ACT

Exacte totaal cijfers worden om veiligheidsredenen nooit gegeven, maar Malawi heeft nu een fantastisch gezonde en diverse populatie zwarte neushoorns. Nog niet zo heel lang geleden was dit relatief kleine land bijna volledig leeg gestroopt. Inmiddels staat Malawi op de kaart als het om wildlife- en natuurbescherming aan komt.

Door de perfecte leef omstandigheden voor zwarte neushoorns, is de hoop dat er hier veel kalfjes geboren gaan worden. Uiteindelijk zouden deze dan verhuisd kunnen worden, om deze bedreigde diersoort ook weer terug in andere Afrikaanse landen uit te zetten.

Het uitzetten van zeventien extra zwarte neushoorns in hun nieuwe thuis in Malawi, heeft overal ter wereld het natuur nieuws gehaald. Copyright: African Parks

Een aantal van de nieuwe zwarte neushoorns bleek drachtig te zijn tijdens te verhuizing, want in het afgelopen jaar zijn er maar liefst vier kalfjes geboren in Liwonde National Park.

Malawi is hiermee een van de belangrijkste landen waar zwarte neushoorns tegen uitsterving worden beschermd. African Parks heeft een video van zes minuten gepubliceerd over het werk dat ze doen met zwarte neushoorns in Malawi.

Ons favoriete Afrikaanse land heeft nu volledig bewezen een top safari bestemming te zijn!

Als je nog meer overtuiging nodig hebt, waarom Malawi hoog op je reis bucket list zou moeten staan, vind je het vast leuk om ook dit blog te lezen.